W 2005 roku uroczyście obchodziliśmy siedemsetlecie Czechowic. Czy to znaczy, że Czechowice mają 700 lat? Otóż nie. To znaczy: mają co najmniej 700 lat. Nie zachował się dokument lokacyjny wsi, nie wiadomo więc kiedy miejscowość nasza została założona.

Wiadomo natomiast, i to jest pewne, kiedy po raz pierwszy pojawia się w dokumencie pisanym nazwa Czechowice. Otóż dokumentem tym jest wykaz dziesięcin episkopatu wrocławskiego „Liber fundationis episcopatus Wratislaviensis”. Wykaz ten zawierał rozdział, zwany rejestrem, i zatytułowany „Registrum Wyasdensis”, czyli Rejestr Ujazdowski. Nazwa ta pochodzi od miejscowości Ujazd, w której obliczano biskupi podatek łanowy. A w rejestrze tym zapisano po łacinie zdanie:

...”Item in Cechowitz sunt XXIIII mansi solventes per fertones”...

co oznacza, że Czechowice były obowiązane płacić dziesięcinę z 24 łanów.

Oryginał tego dokumentu nie przetrwał do naszych czasów. Znamy go jedynie z odpisów. Został on wydany i szczegółowo omówiony w wielotomowym dziele z 1889 roku, które wydali w ówczesnym Breslau (we Wrocławiu) H. Markgraf i J.W. Schulte. Dzieło to nosi tytuł „Codex diplomaticus Silesiae” i jest zbiorem odpisów i omówień najstarszych znanych wówczas śląskich dokumentów. Tam, w XIV tomie, znajduje się cytowana wyżej najdawniejsza wzmianka o Czechowicach. Najdawniejsza to jest pewne, ale jak dawna z tym jest już pewien kłopot. Otóż rejestr „Registrum Wyasdensis” nie wymienia w treści daty swojego powstania. Jednakże sprawa datowania dokumentu nie jest beznadziejna. Otóż w kolejnym rejestrze zwanym „Registrum Legnicense” (oczywiście jest to Rejestr Legnicki) jest zdanie: „Compilatum est presens registrum per Albertum anno Domini 1305.”, co znaczy: „Ten rejestr był zestawiony przez Alberta roku Pańskiego 1305”. I ten właśnie zapis stał się podstawą powszechnie przyjętego datowania wszystkich pięciu rejestrów tego wykazu dziesięcin.

Oczywistym jest, że tak na prawdę, poszczególne rejestry, w tym i „nasz” ujazdowski, mogły powstawać na przestrzeni dłuższego okresu czasu. Zagadnienie to szczegółowo omówił w swoim artykule z 1989 roku Jaroslav Bakala (Časopis Slezského Muzea, série B, 38-1989). Przy pomocy analizy treści dokumentu doszedł on do wniosku, że Rejestr Ujazdowski powstał w ciągu lat 1303-1306.

Tak więc rok 1305 nie jest z pewnością rokiem założenia naszej miejscowości, ale niewątpliwie może być uważany za rok szczególny w jej historii.

Andrzej Szelka